مدتهاست که تعداد بسیار زیادی جرثقیل در انواع و اقسام مختلف در کارگاههای کوچک و بزرگ، بنادر، کارخانهها، سولهها و خطوط تولید در سراسر ایران استفاده میشود. به همان اندازه که جرثقیلها تجهیزات مفید و پرکاربردی هستند، در صورت استفاده نامناسب و ناایمن یا عدم رسیدگی و نگهداری به موقع و مناسب میتوانند به همان اندازه خطرناک نیز باشند و حوادث و خسارات مالی و جانی جبران ناپذیری را بوجود آورند. با استفاده مناسب و مطابق با اصول توسط افراد ماهر و از آن مهمتر با کمک بازرسیهای دورهای و تعهد به اصول تعمیر و نگهداری از جرثقیلها میتوان از حوادت مذبور تا حد زیادی جلوگیری نمود. با ما همراه باشید تا با انواع بازرسیهای جرثقیلها آشنا شوید و استانداردهای بازرسی و ایمنی انواع جرثقیلها مخصوصا جرثقیلهای سقفی (overhead lifting devices) را بشناسید و به کار ببندید.

برای آشنایی با قطعات و ساختار جرثقیلهای اورهد به مقاله معرفی جرثقیلهای دروازهای و مقاله آشنایی با جرثقیلهای سقفی مراجعه فرمایید.
شایان ذکر است که کارشناسان بناگستر همانند همیشه علاوه بر ارائه خدمات ساخت، راهاندازی و تعمیر انواع جرثقیلهای سقفی، در زمینه اقدامات بازرسی و ایمنی نیز آماده ارائه خدمات و مشاوره هستند.
بازرسی فنی جرثقیل
بازرسی فنی جرثقیل نوعی از بازرسیست که به عملکرد قطعات و مقاومت آنها و همچنین تابآوری جرثقیل در طول کار میپردازد و با بازرسی ایمنی که بعداً توضیح داده خواهد شد متفاوت است.
بازرسی فنی جرثقیل معمولاً میتواند به شناسایی مشکلات احتمالی و برطرف کردن آنها پیش از وقوع یک حادثه با هزینه بالا یا غیرقابل برگشت کمک کند و همچنین بازرسی جرثقیل در نهایت از مشکلات فنی که بیشتر ناشی از خرابی قطعه است، جلوگیری میکند و عمر دستگاه را افزایش میدهد. پس در درازمدت بازرسی فنی جرثقیل نه تنها هزینه نیست که یک سرمایهگذاری به حساب میآید.
مزایای بازرسی فنی جرثقیل
بازرسیهای فنی که ابتدای کار و بعداً به صورت دورهای انجام میشود مزایای بسیاری دارد از جمله اینکه:
- خریدار از کلیه عملیات ساخت جرثقیل و پیشرفت پروژه گام به گام مطلع میشود.
- سازنده موظف به رعایت کلیه قوانین و استانداردها و برطرف کردن عیوب محصول میشود.
- علاوه بر کنترل کیفیت توسط واحد کنترل کیفیت شرکت تولیدکننده، کنترل دوبارهای نیز توسط شرکت بازرس فنی انجام میشود. این کنترلها شامل انواع تستهای مخرب و غیر مخرب، آنالیز مواد اولیه، انطباق اقلام وارداتی بر اساس SPEC و استانداردهای معتبر ملی و بینالمللی میباشد.
- باعث عملکرد ایمن و بهینه جرثقیل و آرامش خاطر کاربر یا کاربران و کارفرما میشود.

بازرسی و ایمنی جرثقیل
بازرسی جرثقیل باید توسط شرکتهای مجاز انجام شود. مرجع صدور مجوز برای سازمانهای بازرسی تجهیزات بالابر، مرکز تحقیقات وزارت کار و سازمان استاندارد است. عملیات بازرسی جرثقیل از ابتدا تا انتها در سه مرحله انجام میشود که به ترتیب به شرح هرکدام میپردازیم:
بازرسی جرثقیل هنگام ساخت
در پروسه بازرسی حین ساخت جرثقیل، شرکت بازرسی ممکن است شخص ثالثی از طرف کارفرما یا خریدار جرثقیل باشد. بازرس یا شرکت بازرسی باید بر تمامی فرآیندهای ساخت و ساز نظارت کامل داشته باشد. در مورد بازرسی در حین ساخت، موارد زیر توسط بازرس مستقر در شرکت تولیدکننده جرثقیل بازرسی میشود:
- قرارداد ساخت بین سازنده و خریدار و بررسی نقشهها و طراحی جرثقیل مورد تأیید کارفرما
- بازرسی مواد اولیه ساخت جرثقیل که خود به دو دسته تقسیم میشود:
- مواد اولیه یا دستگاههایی که از خارج تأمین میشود: مانند تجهیزات الکتریکی، گیربکسها، موتورهای الکتریکی، درامها و موارد مشابه
- مواد اولیهای که در داخل کشور تهیه میشود: از جمله ورق آهن، تیر آهن، پیچ و مهره، الکترود جوش و رنگ.
در موارد فوق بازرس موظف است آنالیز مواد، برچسب، پلاک و مشخصات فنی این موارد را با مدارک موجود و معتبر تطبیق دهد و در صورت عدم تطابق موارد را به کارفرما اطلاعرسانی نماید.
بازرسی جرثقیل هنگام نصب
بازرسی جرثقیل هنگام نصب، پس از بازرسیهای هنگام ساخت و پس از مونتاژ نهایی و قبل از راهاندازی بر اساس استانداردهای ISO، ANSI، FEM و CMAA انجام میشود. برای بازرسی هنگام نصب، 11 مورد زیر باید کنترل و بررسی شود:
- بازرسی بصری و ظاهری (visual)
- سیستم برق
- سیستم ارث
- تستهای عملکردی
- تستهای اضافه بار یا اورلود
- بررسی اتصالات و پیچها
- تست خیز
- تستهای پرفورمنس
- مارکینگ
بازرسی دورهای جرثقیل
بازرس به صورت دورهای عملکرد جرثقیل و کلیه قطعات و تجهیزات را بررسی میکند. در صورت عدم رعایت استاندارد، بازرس موظف است از ادامه کار جرثقیل جلوگیری کند. بر اساس استاندارد، بازرسی جرثقیل میبایست در قالب دورههای شش ماهه باشد و در صورت تأیید گواهینامه با اعتبار شش ماه صادر میشود. در مواردی که عیوب و خرابی جرثقیل بیش از حد باشد و استفاده از جرثقیل باعث بروز حادثه و خسارت مالی و جانی شود، بازرس مربوطه باید سریعاً از استفاده از جرثقیل جلوگیری کند و استفاده و بازرسی مجدد مشروط به رفع عیوب، مجدداً انجام خواهد شد.
تعمیرات اساسی جرثقیل و همچنین سقوط یا واژگونی آن، گواهی سلامت جرثقیل را باطل میکند. اگرچه اعتبار گواهی سلامت جرثقیل بر اساس استانداردهای مربوطه حداکثر 6 ماه پیشبینی میشود، اما پس از هر تعمیر اساسی باید مجدداً بررسی و گواهی سلامت عملکرد و قطعات جرثقیل دریافت کرد.
تست بار جرثقیل (Load test)
تست بار برای مطمئن شدن از عملکرد امن و تشخیص بار مجاز جرثقیل انجام میشود. در زمینه تست بار ابتدا باید با اصطلاحاتی را شرح دهیم:
- بار کاری ایمن (SWL)
- محدوده بار کاری (WLL)
- حداکثر ظرفیت نامی (MRC)
این سه اصطلاح تقریباً به یک معنی هستند و به جای یکدیگر استفاده میشوند. SWL یا مخفف بار کار ایمن، یک اصطلاح قدیمی است که اخیراً کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. در عوض، استفاده از WLL به عنوان محدوده بار کاری و MRC به معنای حداکثر ظرفیت نامی رایجتر است.
بازرس جرثقیل پس از انجام تست بار و اطمینان از عملکرد صحیح دستگاه تحت بار مورد نظر، عدد ذکر شده را به عنوان ظرفیت مجاز جرثقیل در گواهی سلامت دستگاه درج میکند و اپراتور مجاز به انجام بارگیری بیشتر از حد تعیین شده در گواهی سلامت جرثقیل تحت هیچ شرایطی نیست. و در صورت تخطی مسئولیت هر گونه حادثه یا واژگونی و سقوط جرثقیل بر عهده آنها خواهد بود.
چک لیست بازرسی جرثقیل
چک لیست بازرسی جرثقیل سند و مدرک هر شرکت بازرسی بوده و وظیفه تهیه آن بر عهده مسئول فنی میباشد. یک بازرسی کامل و با کیفیت نیاز به چک لیستی دارد که تمام جنبههای بازرسی دستگاه را پوشش دهد.
چک لیست جرثقیل ساختار و عملکرد جرثقیل را قبل از شروع کار بررسی میکند. این چک لیستها به اپراتورها کمک میکند آسیبهای ساختاری قابل مشاهده مانند قلاب جرثقیل، سیم طنابها و غیره را بررسی کنند و موردی را که احیانا ممکن است به چشم نیاید از قلم نیندازند. بنابراین این کار در فرآیند ایمنی پروژه و جرثقیلها بسیار مهم خواهد بود.
چک لیستها از منابع استانداردی و بر اساس نیاز کاربر تهیه و تنظیم میشوند. به عنوان مثال، چک لیست بازرس دورهای کاملترین نوع چک لیست است که شامل تمام موارد استاندارد میشود. با این حال، چک لیستهای روزانه و ماهانه برای استفاده اپراتورها و کارشناسان HSE نیز وجود دارد. اپراتورهای جرثقیل، مدیران سایت و کارگاه و مدیران HSE از چک لیست بازرسی جرثقیل برای بررسی بدنه جرثقیل و قابلیتهای عملیاتی دستگاه به طور روزانه استفاده میکنند. استفاده از این چک لیست جرثقیل، انطباق و عملکرد جرثقیل با استانداردهای ایمنی OSHA (ادارهی ایمنی و بهداشت شغلی ایالات متحده) را تضمین میکند و خطر آسیب پرسنل و آسیب شخصی را به حداقل میرساند.
مراحل بازرسی ایمنی جرثقیل
حال که با انواع بازرسی فنی و ایمنی جرثقیل آشنا شدیم و چک لیست بازرسی را هم به طور مختصر معرفی نمودیم، وقت آن است که پیش از پرداختن اختصاصی به بازرسی و ایمنی جرثقیل سقفی، مراحل یک بازرسی ایمن را با هم مرور نماییم. البته شایان ذکر است که ارائه مشاوره و خدمات در مورد کلیه این اقدامات از حوزههای تخصصی کارشناسان و متخصصان جرثقیل بناگستر است.
مراحل مذکور بدون ترتیب مشخصی، از این جملهاند:
- بررسی کلیه اقدامات پیشین نگهداری و تعمیر جرثقیل: بررسی کلیه سوابق نگهداری و تعمیرات کلی و جزئی انجام شده بر روی جرثقیل و همچنین اطمینان از به روز بودن دستورالعملهای تعمیر و نگهداری.
- بازرسی بصری اجزای جرثقیل: قرقرهها و بکسلها باید به دقت بصورت چشمی دیده شوند و سلامت آنها اطمینان حاصل کرد. به یاد داشته باشید که سیم بکسل یکی از اجزای مهم هر جرثقیل است و سلامت آن نقش مهمی در ایمنی دارد.
- تأیید صلاحیت اپراتور جرثقیل: اپراتور جرثقیل باید دارای گواهینامه معتبر بهرهبرداری باشد بعلاوه اینکه مهارتهای وی باید توسط بازرس تأیید شود.
- بازرسی ماژول قلاب: بازرس باید با دقت مجموعه قلاب و همچنین بررسی و آزمایش عملکرد صحیح سیستم ایمنی جلوگیریکننده از برخورد قلاب با بوم را انجام دهد. این سازوکار برای جلوگیری از آسیب به سیستم بالابر جرثقیل پیشبینی شده است.
- تست بار جرثقیل: آزمایش بار برای اطمینان از اینکه وینچ و بکسل میتوانند بار نامی جرثقیل را تحمل کنند و fail نشوند انجام میشود.
- تست جرثقیل تحت بار هنگام حرکت و سکون: هنگام انجام تست بار، جرثقیل باید به مدت 5 دقیقه در زیر بار ساکن باشد و سپس حدود یک متر به جلو و عقب حرکت کند. در تمام این مراحل، جرثقیل باید بار را بصورت ایمن نگه دارد و بتواند به آرامی به جلو و عقب حرکت کند. عملکرد نادرست دستگاه در این تست و هر نوع عدم رعایت اصول و بندهای استاندارد در هر یک از مراحل بازرسی نهایتاً منجر به عدم تأیید جرثقیل خواهد شد.
بازرسی جرثقیل سقفی
پس معرفی و شرح انواع روشهای بازرسی فنی و ایمنی که برای بازرسی انواع جرثقیلها قابل اجرا و پیادهسازی ست، نوبت به شرحی اختصاصیتر از مراحل و شرایط بازرسی ایمنی جرثقیلهای سقفی میرسد. مشاوره و اجرا در زمینه طراحی، ساخت، بهرهبرداری و ارائهی خدمات مختلف بازرسی انواع جرثقیلهای سقفی و دروازهای از خدمات مجموعه جرثقیل بناگستر است. برای آشنایی با خدمات ساخت جرثقیل سقفی به این مقاله و جهت اطلاع از قیمت انواع جرثقیلهای سقفی به این مقاله مراجعه نمایید و جهت دریافت مشاوره و راهنمایی با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.
بازرسی جرثقیل سقفی باید توسط بازرس فنی مجموعه یا بازرس دارای صلاحیت خارج از مجموعه، انجام شود. این آزمایش با در نظر گرفتن هرگونه عیب و نقص، شرایط غیرعادی یا صداهای نامتعارف و یا نقص عملکردی جرثقیل، شامل مراحل زیر است:
- بالا و پایین کردن ماژول قلاب جرثقیل
- حرکت کالسکه
- حرکت پل یا بوم جرثقیل
- کنترلکنندهها و محدودکنندهها: تنظیم و ست کردن محدودکنندهها باید با آزمایش بالابر با قلاب خالی و افزایش سرعت به اندازه حداکثر سرعت معین گردد. مکانیسم عملکرد محدودکنندههای تجهیزات باید به گونهای باشد که این تجهیزات تحت هر شرایط و در زمان مناسب فعال و وارد عمل شود تا از برخورد قلاب یا ماژول قلاب با هر قسمت از کالسکه یا جرثقیل جلوگیری کند.
تست بار نامی
بار مجاز روی دستگاه در حین کار نباید بیش از 100 درصد بار تست باشد. حداکثر بار آزمایشی مجاز جرثقیل سقفی نباید بیش از 100 درصد ظرفیت نامی دستگاه باشد. آزمایش بار اسمی شامل نکات زیر است:
هنگام آزمایش جرثقیل سقفی، بار باید به اندازه کافی بلند شود تا اطمینان حاصل شود که وزن بار به طور کامل به اجزای جرثقیل اعمال میشود. همچنین کالسکه بارگذاری شده باید در تمام طول پل حرکت داده شود. همچنین کالسکه به انتهای دو طرف پل منتقل میشود و سپس پل در طول کل مسیر حرکت میکند.

سخن آخر
دانستن نحوه استفاده از جرثقیلها و بایدها و نبایدهای مربوط به آنها یکی از حیاتیترین جنبههای ایمنی انواع جرثقیلها مخصوصا جرثقیلهای سقفی است. بارگیری غیرمجاز، کشش جانبی، قطع کنها، ترمز ثانویه، استفاده از چرخش معکوس برای کاهش سرعت و معاینه فنی جرثقیلها از مواردی است که میبایست در محیطهای کاری به خطرات آنها توجه نمود تا محیطی ایمن با حداقل هزینه و خسارت، چه جانی و چه مالی، برای تولید و کار و پیشرفت ایجاد نمود.
جرثقیل بناگستر با سابقه چندین ساله در حوزهی جرثقیلهای سقفی و دروازهای آماده ارائه انواع خدمات و مشاوره به شما عزیزان و مشتریان گرامی ست. با ما تماس بگیرید.