جرثقیلها و دستگاه‌های بالابر سقفی و دروازه‌ای انواع و شکل‌ها و مکانیسم‌های عملی متفاوتی دارند، اما تقریباً همه آن‌ها دارای یک عضو کاربردی و قسمت مشترک بسیار مهم هستند. همه جرثقیلها دارای بخش بالابر یا وینچ هستند. (البته بالابر و وینچ به طور تخصصی تفاوت هایی با هم دارند) وینچ آن بخشی از جرثقیل است که بر روی کالسکه جرثقیل قرار می‌گیرد و شامل یک موتور بالابر و یک قلاب و زنجیر (یا سیم بکسل) برای کشیدن است. نوع اول بالابر زنجیری نامیده می‌شود و دومی بالابر سیم بکسلی است.
اما موضوع این مقاله در مورد ساختار و اجزای جرثقیل نیست، بلکه در مورد قطعه‌ای است که وظیفه‌ی انتقال نیرو از وینچ به قلاب را دارد. این انتقال نیرو به دو صورت زنجیر یا سیم بکسل قابل انجام است. در این مقاله به بررسی استفاده از زنجیر و مزایا و معایب آن می‌پردازیم، پس تا پایان با ما همراه باشید.
بالابر و جرثقیل سقفی زنجیری
جرثقیل سقفی، دروازه ای و بازویی زنجیری همانطور که نامش گویاست، از زنجیر برای بالابری و بلند کردن بار استفاده می‌کند. این بالابر‌ها می‌توانند از 500 کیلو تا 15 تن (برای جرثقیل سقفی تک پل) و بالاتر (برای دو پل) را جابجا نمایند. بنابراین بالابر زنجیری بواسطه عدم وجود درام (خلاف جرثقیل سقفی سیم بکسلی) ساختار سبکتری دارد. این سبکی نباید باعث ایجاد اشتباه شود که توان این نوع بالابر پایین است.
ساختار بالابر زنجیری در جرثقیلها
در بالار زنجیری سقفی همانطور که پیشتر اشاره شد، زنجیر که با توجه به نیاز و ظرفیت مورد نیاز، قطر حلقه و ضخامت مشخصی دارد، از چند سری قرقره و چرخ می‌گذرد. گذر از این چرخ‌ها مطابق قانون قرقره‌های مرکب باعث می‌شود با صرف نیروی اندک مقدار خیلی بیشتری بار برداشته شود. در واقع ساختار زنجیر‌ها و چرخ‌ها، در مقابل کاهش سرعت، باعث می‌شود بار به تناسب خیلی زیادتری از نیرویی که وارد می‌کنید، برداشته شود.
قطعات و اجزای بالابر زنجیری
- قلاب و هوک
- زنجیر
- گیربکس (که حاوی چرخ‌ها و قرقره‌های مذکور است)
- موتور (در جرثقیل سقفی زنجیری برقی)
- تابلو برق و فرمان (در جرثقیل سقفی زنجیری برقی)
انواع و حالت‌های مختلف بالابر زنجیری
وینچ‌ها یا بالابر‌ها معمولاً در حالت‌های دو حرکته (بالابری) و چهار حرکته (بالابری و افقی) استفاده می‌شوند. بالابرهای دو حرکته می‌توانند به صورت چهار حرکته در بیایند. وینچ چهار حرکته علاوه بر بالا و پایین کردن قلاب، حرکتی افقی در طول پل نیز دارد.
جرثقیل زنجیری سقفی در دو حالت تک سرعته و دو سرعته نیز مورد طبقه‌بندی و استفاده قرار می‌گیرد. شایان ذکر است که طبقه‌بندی وینچ جرثقیل سقفی زنجیری به پارامتر‌هایی مانند ارتفاع مؤثر بالابری، گروه کاری، تناژ و ظرفیت باری، اندازه دهانه (عرض) و طول سالن که جرثقیل می‌بایست در آن کار انجام دهد، بستگی دارد. در میان این پارامتر‌ها، کلاس کاری جرثقیل و ظرفیت بار بیشترین تأثیر را بر قیمت بالابر زنجیری دارند.
بالابر زنجیری برقی
مهمترین و اساسی‌ترین دسته‌بندی در بالابرهای زنجیری به شیوه تولید نیروی بالابری برمیگردد.
در بالابرهای برقی، ضرورتا نیروی بالابری به وسیله‌ی یک الکتروموتور تأمین نمی‌شود. هرچند که اغلب وینچ‌های برقی الکتروموتور دارند ولی نیروی مورد نظر به طرق دیگری مثل موتور بنزینی، موتور هیدرولیکی یا پنوماتیکی نیز می‌تواند تأمین شود. در کل بالابر برقی در مقابل بالابر دستی که در آن نیروی بالابرنده توسط انسان تأمین می‌شود، تعریف می‌شود. پس در واقع منظور بالابر موتوردار است.
بالابر زنجیری دستی
اگر فقط گاهی به بالابر نیاز دارید یا از بالابر زنجیری در مکان‌هایی استفاده می‌کنید که به برق یا محرکه‌ی دیگری دسترسی ندارید، بالابر دستی به کار می‌آید. جرثقیلهای دستی معمولاً دارای ظرفیت حداکثر 6 تن و حداکثر ارتفاع بالابری حدود 6 متر هستند.
بالابرهای دستی فضای کمی اشغال می‌کنند و وزن سبکی دارند. برای بالابرهای دستی که اغلب هم با زنجیر هستند، می‌توان با استفاده از یک اهرم نیروی مورد نیاز را کاهش داد یا می‌توان مستقیماً با حرکت یک زنجیر بی‌پایان، جرثقیل را هدایت کرد. برای بالابرهای دستی برای بارهای کوچکتر بعضا از طناب به جای زنجیر استفاده می‌شود.
ویژگی‌های انواع بالابر زنجیری در جرثقیل سقفی
اگر به طور منظم از جرثقیل سقفی استفاده می‌کنید یا حرکات شما نیاز به دقت بالایی دارد، پیشنهاد ما استفاده از بالابرهای زنجیری برقی است.
بالابرهای برقی معمولاً دارای یک سیستم کنترل سرعت با حداقل دو سرعت کارکرد (یکی با سرعت کم و دیگری سرعت بالا) و همچنین دارای ترمز اضطراری هستند. سرعت پایین برای جانمایی دقیق بار مناسب است. اما نکته اینجاست که بالابرهای الکتریکی امکان بلند کردن دقیق بار‌ها را فراهم می‌کنند، اما برای کار مداوم طراحی نشده‌اند.
بالابرهای پنوماتیکی به هوای فشرده نیاز دارند. این بالابر‌ها در مکان‌هایی که خطر انفجار یا آتش سوزی در اثر استفاده از برق و بنزین وجود دارد، استفاده می‌شوند.
بالابرهای پنوماتیکی بی‌صدا، قوی و دقیق هستند. آن‌ها در برابر گرد و غبار و رطوبت مقاوم هستند، و سرعت بالابری بسیار بالاتری نسبت به بالابرهای با الکتروموتور دارند.
بالابرهای هیدرولیک قوی و بی‌صدا هستند و مانند بالابر پنوماتیک در شرایط سخت محیطی و مکان‌هایی که خطر انفجار زیاد است قابل استفاده هستند. بالابرهای هیدرولیک به یک منبع برق هیدرولیک نزدیک نیاز دارند. قدرت بالابری‌شان بسیار بالاست، بنابراین می‌توانید بارهای بسیار سنگین را با آن‌ها جابجا کنید.
بالابر زنجیری مجهز به یک دستگاه ترمز است که به آن اجازه می‌دهد باری را حتی تا یک و نیم برابر ظرفیت نامی بالابر در هر موقعیتی (ترمز استاتیک) نگه دارد و سرعت فرود (ترمز پویا یا پویا) را تنظیم کند.
مقایسه مهمترین برند‌های بالابر زنجیری
کیتو
یکی از برند‌های متداول بالابر زنجیری در ایران بالابرهای زنجیری برند کیتو که یک برند معتبر ژاپنی ست، می‌باشد. تمامی این بالابر‌ها به همراه کلید فرمان و تمامی قطعات عرضه
می‌شوند. و به دلیل طول عمر بیشتری نسبت به سایر بالابرهای زنجیری، جزء محبوب‌ترین بالابرهای زنجیری هستند. تمامی قطعات یدکی آسانسور کیتو به صورت اورجینال موجود بوده و یا قابل تعمیر می‌باشد.
بالابرهای زنجیری را می‌توان در محیط‌های پر گرد و غبار استفاده کرد زیرا در محیط آلوده، رطوبت و گرد و غبار به مرور زمان باعث از بین رفتن و فرسایش سیم بکسل می‌شود و در درازمدت خطرناک است. بالابرهای زنجیری در چنین شرایطی دوام و مقاومت بیشتری دارند.
سامسونگ
شرکت کره‌ای سامسونگ یکی از موفق‌ترین تولید‌کنندگان بالابر زنجیری و بالابر سیم بکسلی است. قطعات یدکی آن نیز قابل تهیه و تعویض است. بالابرهای زنجیری سامسونگ از پرطرفدارترین انواع بالابر‌ها در بازار هستند. سامسونگ از سال 1989 مشغول به تولید بالابرهای زنجیری است.
اشتال
اشتال یک برند معتبر آلمانی در زمینه ساخت انواع بالابر می‌باشد. بالابر استال را می‌توان در بازار به صورت نو و کارکرده یافت و به صورت دوکاره یا چهارکاره قابل خرید و استفاده است.
بالابرهای اشتال با خاصیت ضد انفجاری که دارد در بین صنایع حساس و پرخطر مانند صنایع شیمیایی، نفت و گاز، صنایع دارویی و غذایی و … محبوبیت دارد. بیشتر محصولات اشتال نیز گواهینامه ضدانفجار و ضداشتعال ATEX را دریافت کرده‌اند.
چند نکته برای نگهداری و سرویس بالابر
جرثقیل سقفی زنجیری دستی یا برقی نیاز‌های نگهداری متفاوتی دارد. این بالابر‌ها می‌توانند چندین صد کیلوگرم تا چند ده تن را جابجا کنند. بنابراین سرویس ایشان از جهات مختلف ضروری است. آنچه متداول است این است که انجام این سرویس هر 6 ماه یکبار ضروری است.
سرویس مذکور می‌تواند شامل موارد ساده‌ای مانند تمیز کردن، روغن کاری تا موارد کمی پیچیده‌تر مانند بررسی موتور و روغن آن باشد. البته می‌توان حدس زد که کار در نوع دستی کمی راحت‌تر است. چک کردن زنجیر و چرخ دنده‌ها یکی از مهمترین کار‌هایی است که باید انجام شود.
اما در نوع برقی موضوع کمی تخصصی‌تر است. فناوری ساخت وینچ که در بالابرهای برقی بیشتر دیده می‌شود، نسبتاً پیچیده است. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که تعمیر این دستگاه‌ها ارزان و مقرون به صرفه باشد. بنابراین در مورد وینچ‌های برقی باید کمی بیشتر به سرویس‌های دوره‌ای اهمیت دهید. اگر این جرثقیلها در مکان‌هایی کار می‌کنند که محیط مرطوب، گرم یا چرب است، بهتر است طول دوره سرویس را کوتاه کنید. به این ترتیب احتمال آسیب دیدن موتور بسیار کمتر می‌شود.
پس نکته مهم آنست که اگر می‌خواهید قدرت واقعی موتور برابر با توان نامی آن باشد، باید به این خدمات و نکات تعمیر و نگهداری ارائه شده توسط سازنده اهمیت زیادی بدهید. گاهی اوقات یک نکته کوتاه، مفید و ساده می‌تواند شما را از هزینه‌های گزاف تعمیر دور کند.
سخن آخر
در مقاله‌ای که گفته شد سعی کردیم به این سؤالات پاسخ دهیم که برای چه نوع باری چه بالابری نیاز داریم و ظرفیت چقدر باشد و ارتفاع مورد نیاز چقدر است و بالابر (هم خالی و هم بار شده) با چه سرعتی نیاز داریم که کار کند؟ ما به چه نوع برق یا منابع انرژی دسترسی داریم؟ و سؤالاتی از این دست که دانستن پاسخ آن در انتخاب یک بالابر مناسب بسیار حائز اهمییت است.
کارشناسان و متخصصان بناگستر مانند همیشه، در حوزه‌ی جرثقیلهای سقفی زنجیری نیز، آماده ارائه انواع مشاوره و خدمات هستند. کافیست با ما تماس بگیرید.
